کد مطلب:45182 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:26

گنجینه پرسمان » سياست و حكومت

ملاك مشروعيت حكومت از ديدگاه اسلام چيست ؟

مقدمتا بايد گفت وقتي مي خواهيم مساله اي را از ديدگاه اسلام بررسي كنيم , از آن رو كه اسلام بـه مـذاهـب مـتـعـددي منشعب شده , و مشهورترين آن مذاهب شيعه و سني است ,بايد حداقل ديدگاه اين دو مذهب ارائه گردد . گـاه شـيعه و سني در يك مساله اتفاق نظر دارند , ولي گاه اين دو مذهب از هم جدا مي شوند و بالاخره ممكن است حتي ميان علماي شيعي در يك مساله وحدت نظر وجود نداشته باشد . در معيار مشروعيت حكومت , شيعه و سني متفقند كه : اگر خدا كسي را براي حكومت تعيين كند , حكومت او مشروعيت دارد و او داراي حق حاكميت است ; زيرا بر اساس بينش اسلامي همه جهان ملك طلق خداست و همه چيز از آن اوست . هيچ كس حق تصرف درچيزي را ندارد مگر با اجازه خدايي كه مالك حقيقي همه است . حكومت بر انسانها هم در اصل حق خداست و از شوون ربوبيت اوست . هـيـچ كـس حـق حـاكميت بر ديگري را نداردمگر آنكه از طرف خداي متعال ماذون باشد ; يعني حكومت كسي كه از طرف خدا نصب شده باشد , مشروع است . حـكـومـت پـيامبر صلي اللّه عليه و آله بهترين نمونه حكومت ديني يك مصداق از اين حكومت كه مورد قبول شيعه و سني است - حكومت رسول اللّه صلي اللّه عليه و آله است . همه مسلمانان اتفاق نظر دارند حكومت رسول اللّه صلي اللّه عليه و آله به دليل نصب الهي , مشروع بوده است . از نـظـر اهل تسنن بجز رسول اللّه كس ديگري از سوي خداي متعال به حكومت نصب نشده است , ولي شيعيان معتقدند پس ازرسول اللّه صلي اللّه عليه و آله امامان معصوم عليهم السلام نيز از سوي خداي متعال به حكومت منصوب شده اند . بايد توجه داشت ولايت و حكومت معصومان پس از رسول خدا -به واسطه نصب رسول اللّه نيست , بـلـكـه اگر رسول خدا صلي اللّه عليه و آله , حضرت علي عليه السلام را به عنوان جانشين خويش معرفي كرده اند , ابلاغ تعيين الهي بوده است . حضرت علي عليه السلام از طرف خدا براي ولايت و حكومت منصوب شده بود . درباره ديگر امامان نيز همين گونه است . لـيـكـن مـطلب ديگري كه مطرح است اين است كه :آيا از جانب خدا كسي در زمان غيبت معصوم عـلـيـه الـسـلام بـراي حكومت نصب شده است ؟آنچه از روايات موجود در كتابهاي روايي شيعي استفاده مي شود اين است كه در زمان غيبت , فقيهي كه واجد شرايط مذكور در روايات باشد , حق حاكميت دارد و به تعبيربرخي روايات از طرف معصومان عليهم السلام به حكومت نصب شده است . مشروعيت حكومت فقها زاييده نصب عام آنان از سوي معصومان است كه آنان نيز منصوب خاص از جانب خداي متعال هستند . از نظر شيعه به همان معياري كه حكومت رسول اللّه صلي اللّه عليه و آله مشروعيت دارد , حكومت امـامـان مـعـصـوم و نـيـز ولايت فقيه در زمان غيبت مشروعيت خواهد داشت ; يعني مشروعيت حكومت هيچ گاه مشروط به راي انسانها نبوده ,بلكه امري الهي و با نصب او بوده است . تـفاوت نصب امامان معصوم با نصب فقها در اين است كه معصومان عليهم السلام به صورت معين نصب شده اند , ولي نصب فقها عام بوده و در هر زماني برخي از آنها ماذون به حكومت هستند . مشروعيت حكومت از ديدگاه اهل تسنن از ديدگاه اهل تسنن - كه بجز رسول اللّه صلي اللّه عليه و آله هيچ كس از طرف خدامنصوب نشده است - حكومت چگونه , مشروعيت مي يابد ؟ در جواب بايد گفت : سه راه براي مشروعيت حكومت وجود دارد ; اول : اجتماع مسلمانان براي حكومت يك فرد ;دوم : نصب توسط خليفه قبلي . سوم : تعيين اهل حل و عقد . راه سوم معروفترين راه حصول مشروعيت از نظر اهل تسنن است و مقصود از آن اين است كه اگر بزرگان مسلمانان - كه اهل نظر و راي هستند - اجماع كنند و كسي را براي حكومت معين نمايند , حكومت او مشروعيت خواهد داشت . بـرخـي ديـدگـاه اهل تسنن در مساله مشروعيت حكومت را با دموكراسي غربي يكسان دانسته و حتي از اين راه خواسته اند اسلام را پيشتاز دموكراسي بدانند . در جـاي ديـگـر به بررسي ديدگاه اهل تسنن درباره مشروعيت حكومت خواهيم پرداخت و عدم همخواني نظريه اهل تسنن با دموكراسي را بيان خواهيم كرد .

---

پرسشها و پاسخها
مصباح يزدي - محمد تقي